Psychoterapia to forma leczenia, która ma na celu pomoc pacjentom w radzeniu sobie z emocjonalnymi i mentalnymi problemami. Istnieje wiele różnych typów psychoterapii, ale większość z nich ma podobne etapy. W tym artykule omówimy etapy psychoterapii. Leczenie u psychoterapeuty jest zwykle długotrwałym procesem, który wymaga dokładnego przepracowania danego problemu. Na czym polegają jego kolejne etapy?
Konsultacja terapeutyczna
Odbywa się podczas pierwszego spotkania lub – jeśli sytuacja pacjenta tego wymaga – obejmuje 2 do 3 sesji. Ten czas służy określeniu problemu oraz doborowi odpowiedniej metody leczenia. Terapeuta przeprowadza wywiad, mający na celu jak najlepsze poznanie danej osoby i jej problemu, aby na tej podstawie postawić diagnozę. Konsultacja umożliwia również osobie zainteresowanej poznanie psychoterapeuty i jego sposobu pracy.
Terapia indywidualna
Cykl spotkań, mających na celu stopniowe „rozpracowywanie” problemu oraz poprawę funkcjonowania osoby, biorącej udział w terapii. Na tym etapie terapeuta towarzyszy pacjentowi w procesie poznawania siebie oraz analizie źródeł problemu. Materiałem do pracy może być wszystko: myśli, uczucia, relacje z ludźmi, konkretna sytuacja czy sprawa z przeszłości. Ważne, żeby zawsze być na tyle szczerym, na ile to możliwe. Terapia indywidualna może odbywać się stacjonarnie, czyli w gabinecie terapeuty lub podczas terapii online, poprzez komunikatory internetowe.
Etapy procesu psychoterapeutycznego
Leczenie u psychoterapeuty obejmuje kilka etapów, z których każdy może wiązać się z innymi odczuciami. Na początku – jeśli wybraliśmy dobrego specjalistę – czujemy zwykle ulgę i nadzieję na poprawę. W trakcie dalszych sesji może pojawić się jednak rozczarowanie (jeśli efekty nie przychodzą tak szybko, jak byśmy sobie życzyli), a nawet frustracja czy złość. Często odczuwamy również bezsilność i zagubienie – zwłaszcza jeśli odkryliśmy problem, którego istnienia nie zakładaliśmy. Warto pamiętać, że to naturalne: psychoterapia ma nierówne tempo i wiąże się z różnymi emocjami. Jeśli zdarzy się nam spotkanie, podczas którego nic nie osiągnęliśmy, lub mamy wrażenie, że długo stoimy w miejscu, nie należy się zniechęcać – proces leczenia zwykle jest długotrwały, zaś spowolnienie jego tempa nie oznacza braku skuteczności.
Etap 1: Ocena
Ocena jest pierwszym etapem psychoterapii. W trakcie tego etapu pacjent spotyka się z terapeutą, aby omówić swoje problemy i cele terapeutyczne. Terapeuta dokonuje oceny, czy psychoterapia jest odpowiednim leczeniem dla pacjenta i dobiera metodę leczenia, która będzie najbardziej odpowiednia.
Etap 2: Nawiązanie relacji
Nawiązanie relacji jest kluczowym elementem psychoterapii. Terapeuta pracuje nad stworzeniem bezpiecznej przestrzeni, w której pacjent może czuć się swobodnie i otworzyć się. Terapeuta okazuje zrozumienie i empatię, a także buduje relację opartą na zaufaniu.
Etap 3: Eksploracja
W trzecim etapie terapeuta pracuje nad eksploracją problemu pacjenta. Terapeuta stara się zrozumieć, co leży u podstaw problemów pacjenta. Terapeuta prowadzi rozmowy, w których zachęca pacjenta do wyrażania swoich emocji, myśli i doświadczeń.
Etap 4: Przyjęcie punktu widzenia
Przyjęcie punktu widzenia to etap, na którym terapeuta i pacjent pracują nad zrozumieniem problemu pacjenta z różnych perspektyw. Terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować, jakie przekonania lub myśli przyczyniają się do jego problemów.
Etap 5: Planowanie i realizacja działań
Na piątym etapie terapeuta i pacjent pracują nad stworzeniem planu działań, który ma pomóc pacjentowi w radzeniu sobie z problemami. Plan ten może obejmować zmiany w zachowaniach, myśleniu i reakcjach emocjonalnych.
Etap 6: Utrwalanie zmian
Utrwalanie zmian to kluczowy etap psychoterapii. Terapeuta pomaga pacjentowi w utrwaleniu nowych zachowań i myśli, które pomogły mu w radzeniu sobie z problemami. Terapeuta zachęca pacjenta do stosowania nowych umiejętności w codziennym życiu i przypomina mu o celach, które ustalili na początku terapii.
Etap 7: Zakończenie terapii
Ostatni etap psychoterapii to zakończenie terapii. Terapeuta i pacjent dokonują oceny postępów, które zostały osiągnięte w trakcie terapii. Terapeuta pomaga pacjentowi w zaplanowaniu dalszych działań, aby utrzymać efekty.
Terapia psychodynamiczna i jej etapy
Terapia psychodynamiczna jest podejściem do psychoterapii, które stara się zrozumieć i rozwiązać problemy psychologiczne zakorzenione w nieświadomości. Ten rodzaj psychoterapii wykorzystuje teorię psychoanalityczną i techniki psychodynamiczne, aby pomóc jednostce uzyskać wgląd w swoje zachowanie, emocje i myśli, a także zająć się wszelkimi głęboko zakorzenionymi konfliktami lub traumami. Celem terapii psychodynamicznej jest odkrycie wypartych wspomnień lub uczuć, które mogą być przyczyną obecnych problemów emocjonalnych.
Proces psychoterapii psychoanalitycznej obejmuje zazwyczaj cztery różne etapy: przygotowanie, rozwój, przepracowanie i zakończenie.
Etap przygotowawczy to czas, w którym pacjent i terapeuta zapoznają się ze sobą i budują pełną zaufania relację. Podczas tego etapu zazwyczaj rozmawiają o historii pacjenta, jak również o wszelkich celach, jakie mogą mieć wobec terapii. Omawiają również oczekiwania obu stron wobec procesu psychodynamicznego. Pacjent powinien czuć się na tyle komfortowo, aby otworzyć się przed terapeutą i stworzyć bezpieczną przestrzeń do badania swojego wewnętrznego świata.
Etap rozwoju rozpoczyna się, gdy zaufanie pacjenta do psychoterapeuty zostanie ugruntowane. W tym okresie psychoterapeuta zachęca do głębszej eksploracji kwestii osobistych poprzez zachęcanie do swobodnych skojarzeń i analizy snów. Daje to czas na lepsze zrozumienie pewnych mechanizmów obronnych, które mogą uniemożliwiać postęp. Poprzez dalsze badanie wzorców wyłaniających się z tych mechanizmów, można uzyskać wgląd w podstawowe problemy, co prowadzi do następnego etapu – przepracowania.
Na tym etapie pacjenci są w stanie rozpocząć głębszą analizę swoich świadomych myśli i uczuć, a także tego, jak wpływają one na zachowanie w życiu codziennym. Wraz z większą samoświadomością przychodzi zrozumienie wewnętrznych konfliktów, którymi można się zająć, aby doprowadzić do zmiany. To właśnie na tym etapie następuje najgłębsze uzdrowienie, ponieważ daje ono możliwość wyjścia na światło dzienne ukrytych traum i wypartych wspomnień, dzięki czemu mogą one zostać odpowiednio przetworzone i uzdrowione od wewnątrz.
Wreszcie nadchodzi faza zakończenia, w której zarówno pacjent jak i psychoterapeuta wspólnie uzgadniają zamknięcie swojej wspólnej podróży terapeutycznej, skupiając się jednocześnie na dostarczeniu pomocnych zasobów dla przyszłego rozwoju poza sesjami terapeutycznymi. Ten etap koncentruje się na tworzeniu trwałej zmiany poprzez odkrywanie nowych perspektyw na destrukcyjne wzorce myślowe lub zachowania nabyte podczas wcześniejszych sesji w celu doprowadzenia do trwałej zmiany po terapii.
Ostatecznie, terapia psychodynamiczna jest procesem ciągłym, służącym wyłącznie rozwojowi osobistemu, bez wyraźnego punktu końcowego, dopóki obie strony nie uzgodnią, że dalszy postęp nie jest już konieczny ze względu na wolniejsze zmiany zachodzące w czasie pomiędzy wizytami; dlatego też ważne jest, aby nawet po zakończeniu każdej z faz opisanych powyżej, przeprowadzać konsekwentne badania kontrolne w celu zapewnienia długoterminowego sukcesu po zakończeniu sesji terapeutycznych.
Jak długo trwa psychoterapia?
Wszystko zależy od problemu, którego dotyczy, a także uwarunkowań indywidualnych. Minimum to zwykle 3 miesiące, maksimum – kilka lat. Po 3–6 miesiącach większość osób widzi znaczącą poprawę. Warto podkreślić, że w rokującej terapii pierwszą pozytywną zmianę powinniśmy zauważyć już po kilku pierwszych spotkaniach. Może ona dotyczyć np. ogólnej poprawy nastroju, poczucia nadziei czy więcej siły i odwagi do zmierzenia się z problemami. Jeśli po 4-5 pogłębionych sesjach konsultacyjnych nie odczuwamy jednak żadnej zmiany, warto zastanowić się nad wyborem innego psychoterapeuty.