Przestępczość nieletnich jest poważnym problemem, który dotyka społeczeństwo na całym świecie. Dzieci i młodzież, którzy popełniają przestępstwa, często wymagają specjalnego traktowania ze względu na swój wiek i niezdolność do odpowiedzialnego podejmowania decyzji. W poniższym artykule przedstawiamy kilka sposobów, jak można sobie radzić z przestępczością nieletnich.
Jak więc sobie radzić z przestępczością wśród dzieci i młodzieży?
- Profilaktyka
Najskuteczniejszym sposobem na radzenie sobie z przestępczością nieletnich jest profilaktyka. Warto inwestować w programy edukacyjne, które pomogą młodzieży zrozumieć skutki przestępstw i wskazać alternatywne sposoby rozwiązywania problemów. Programy te powinny skupiać się na kształtowaniu pozytywnych wartości, takich jak szacunek, tolerancja i odpowiedzialność.
- Wczesna interwencja
Wczesna interwencja jest kluczowa w przypadku przestępczości nieletnich. Im wcześniej zidentyfikujemy problem i zaczniemy działać, tym większe szanse na sukces. Wczesna interwencja może obejmować różne formy, takie jak pomoc psychologiczna, terapia rodzinna lub zajęcia sportowe i artystyczne.
- Edukacja i szkolenie pracowników służb społecznych
Pracownicy służb społecznych, policja, pracownicy socjalni i nauczyciele powinni być odpowiednio przeszkoleni, aby rozpoznawać i radzić sobie z przestępczością nieletnich. Warto inwestować w szkolenia i programy edukacyjne, które pomogą im lepiej zrozumieć problemy młodzieży i pomóc im w rozwiązaniu problemów.
- Dostępność wsparcia i pomocy
Młodzież, która popełnia przestępstwa, często potrzebuje wsparcia i pomocy, aby poradzić sobie z problemami, które doprowadziły do popełnienia przestępstwa. Ważne jest, aby zapewnić im dostęp do odpowiedniej pomocy, takiej jak psychoterapia, poradnictwo lub pomoc w znalezieniu pracy.
- Zmiana systemu karnego
System karania nieletnich powinien być zmieniony, aby lepiej uwzględniać ich specyficzne potrzeby i cechy rozwojowe. Zamiast karać młodzież więzieniem, należy szukać alternatywnych rozwiązań, takich jak prace społeczne, kuratorzy lub programy resocjalizacyjne.
Czym jest przestępczość nieletnich i jak możemy jej przeciwdziałać?
Przestępczość wśród nieletnich to poważny problem na całym świecie. Stanowi ona przedmiot wielu badań naukowych prowadzonych także w Polsce.
Badania dowodzą, że problem przestępczości osób nieletnich nasilił się po 2 wojnie światowej, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych, co zaczęło stwarzać istotne zagrożenie dla normalnego funkcjonowania społeczeństwa. Przestępczość nieletnich wiąże się między innymi z dynamicznym rozwojem cywilizacji, postępem technicznym, urbanizacją.
Przystępując do analizy zjawiska przestępczości należałoby wyjaśnić pojęcia związane z tym problemem takie jak: przestępstwo, przestępczość, nieletni.
Kim jest nieletni?
Nieletni – termin ten używany jest w prawie karnym. Oznacza osobę, która to w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 17 lat (ale ukończyła 13) art. 10, 54, 200 kodeksu karnego.
Co właściwie jest przestępstwem?
Terminem tym określamy zjawiska indywidualne, jednostkowe, wykazujące jednak pewne powtarzające się i względnie stałe cechy. Natomiast z punktu widzenia prawa przestępstwem będzie każdy czyn zabroniony pod groźbą kary. (M. Lubelski)
Definicję przestępstwa możemy interpretować także na podstawie przepisów kodeksu karnego. Na gruncie obecnego stanu prawnego, przestępstwem jest czyn zawiniony i społecznie szkodliwy (w stopniu większym niż znikomy), zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę karną opisującą jego znamiona.
Przestępczość
Wyróżniamy kilka rodzajów przestępczości mianowicie:
– Przestępczość rzeczywista
– Przestępczość ujawniona
– Przestępczość stwierdzona
– Przestępczość osądzona
Trudno jednak jest znaleźć jedną uniwersalną definicję określającą pojęcie „przestępczość nieletnich”.
Rodzina a przestępczość nieletnich
Rodzina jest środowiskiem najwcześniej oddziałującym na osobowość dziecka i ma decydujący wpływ na jego kształtowanie, również może wywierać pozytywny – socjalizujący wpływ na jednostkę lub przeciwnie – negatywny, kształtując określone, społecznie korzystne lub nie postawy życiowe. Różne mechanizmy oddziaływania rodziny mają wpływ na społeczne nieprzystosowanie dziecka.
Niewłaściwa atmosfera rodzinna jest najczęściej związana ze złym pożyciem rodziców, czy też rozbiciem rodziny, alkoholizmem, konkubinatem, złym stosunkiem do dzieci. W takiej to rodzinie nieletni ma przeświadczenie, że nie jest kochany. Brakuje mu poczucia miłości, bezpieczeństwa, solidarności z bliskimi osobami. A więc towarzystwa wśród rówieśników, którzy są w podobnej sytuacji. W grupie kolegów znajduje uznanie i zaczyna kierować się w życiu normami i zasadami przyjętymi od rówieśników.
A więc brak dostatecznej kontroli i opieki nad dzieckiem powodowany często pracą zawodową rodziców, chorobami, niezaradnością życiową, jak i zbyt małe zainteresowanie sprawami dziecka doprowadza do tego, że przejmują ono wzorce zachowań od kolegów. Sam fakt, że dziecko wychowuje się w rodzinie, w której panuje niewłaściwa atmosfera wychowawcza nie przesądza jeszcze o jego „wykolejeniu”. Natomiast można jednak stwierdzić, że taka rodzina stwarza większe zagrożenie dla jego prawidłowego rozwoju psychicznego i społecznego.
Tak więc stosowanie niewłaściwych metod wychowawczych, niekonsekwencja i rygoryzm połączony z surowymi karami powoduje poczucie lęku, niepowodzeń, krzywdy. A nieumiejętność postępowania staje się podłożem wielu konfliktów, które następnie w konsekwencji mogą prowadzić do ucieczek z domu, włóczęgostwa, popełniania przestępstw. Natomiast rodziny o niskim poziomie moralnym, zdemoralizowane, przestępcze prezentują złe wzory zachowania społecznie negatywnego, które w sposób naturalny zostają przez nie przyswojone.
Przejawy demoralizacji u nieletnich
Najczęściej można do nich zaliczyć:
– ucieczki z domów lub placówek opiekuńczo-wychowawczych,
– zachowania patologiczne (alkoholizm, narkomania, prostytucja, tworzenie się nieformalnych grup),
– porzucanie szkoły,
– brak opieki ze strony rodziców czy opiekuna,
– przebywanie w środowiskach kryminogennych,
– popełnianie czynów karalnych i innych czynów zabronionych,
– brutalizacja zachowań wobec rówieśników i osób dorosłych.
Szkoła
Obok rodziny wielką rolę w procesie uspołecznienia odgrywają szkoły. Szkole jako środowisku po rodzinie najbliższemu przypisuje się ważne znaczenie w kształtowaniu postaw moralnych i osobowości dziecka, szkoła uczestniczy w przygotowaniu go do życia społecznego, w swojej działalności spełnia takie funkcje jak:
– Dydaktyczna – polegająca na dostarczaniu wiedzy, kształceniu uzdolnień, zainteresowań,
– Wychowawcza – obejmuje przekazywanie uczniom systemu obowiązujących norm i wartości, kształcenie umiejętności współdziałania z innymi.
– Opiekuńcza – polega na zabezpieczeniu prawidłowego rozwoju fizycznego bezpieczeństwa dziecka oraz organizowaniu czasu wolnego.
Szkoła jako nowe, pozadomowe środowisko dziecka również może być pierwotną przyczyną zaburzeń rozwojowych. Może także powodować ujawnianie się już istniejących zaburzeń.
Do czynników, które mają wpływ na to, że szkoła może stać się źródłem zaburzeń rozwoju dziecka możemy zaliczyć:
- Nieprawidłowe warunki życia szkolnego – np. przeludnienie klas, złe warunki lokalowe
- System wymagań nie jest dostosowany do możliwości dziecka, oraz nieprawidłowy system ich realizacji.
- Niekorzystne dla procesu dydaktyczno–wychowawczego cechy nauczyciela.
Wśród uczniów znajdują się grupy dzieci i młodzieży szczególnie narażone na niepowodzenia w szkole, są to dzieci:
-> z różnymi odchyleniami od normy w stopniu niewielkim, uczęszczające do normalnych szkół.
-> z zaburzeniami w zakresie narządów ruch i postawy.
-> mniej zdolne, których możliwości intelektualne zamykają się w dolnych granicach normy.
-> z fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi.
-> drugoroczne nie znajdujące w nowej klasie kolegów.
-> pochodzące z rodzin nie realizujących prawidłowo swej funkcji opiekuńczo – wychowawczej.
Badania wykazują, że niejednokrotnie właśnie spośród dzieci mających niepowodzenia w szkole, w nauce wywodzą się osoby popełniające przestępstwa. Zapewne skutkiem tych niepowodzeń społecznych, oprócz trudności w nauce są trudności wychowawcze, które przejawiają się w postaci wagarów, agresywnego zachowania w stosunku do nauczycieli i kolegów, trudności w nauce i procesie wychowania często są ze sobą sprzężone.
Wagary jako pierwszy sygnał
Systematyczne wagary nie tylko powodują braki w wiadomościach szkolnych i trudności w nauce, ale również sprzyjają nawiązywaniu niewłaściwych kontaktów koleżeńskich, powodują lekceważenie obowiązków, przeszkadzają w dążeniu do systematycznej nauki oraz umożliwiają nieodpowiednie spędzanie czasu.
Brak właściwej interwencji ze strony szkoły jak i domu, lęk przed karą za wagary jest często bezpośrednią przyczyną ucieczek z domu. Wagary i ucieczki z domu często wiążą się z piciem alkoholu, odurzaniem się, kradzieżami. Takie negatywne zachowanie otwiera często drogę do grupy przestępczej i wiązania się z osobnikami przestępczymi.
Grupy rówieśnicze powstają zwykle w sposób spontaniczny w wyniku naturalnej potrzeby zabawy, kontaktów z innymi dziećmi.
W okresie dojrzewania zmniejsza się zależność emocjonalna od rodziców, natomiast rośnie autorytet rówieśników, który wywiera duży wpływ na życie tych młodych ludzi. Uczestnictwo w grupach rówieśniczych jest bardzo pożądane w procesie wychowania, bowiem zaspokaja liczne potrzeby psychiczne i społeczne jednostki, daje również możliwość podwyższania poczucia własnej wartości.
Pomimo pozytywnego znaczenia uczestnictwa w grupach rówieśniczych jest rzeczą niewątpliwą, że na ich gruncie dochodzi do zachowań przestępczych, istnieje więc taka sytuacja, w której to grupa rówieśnicza może stać się środowiskiem kryminogennym.
Rodzice na drugim planie
W takich sytuacjach dochodzi do osłabienia lub braku kontroli nad tymi grupami ze strony rodziców i innych instytucji wychowawczych. W grupie rówieśniczej młody człowiek znajduje uznanie i aprobatę, często odrzucony przez rodzinę i szkołę tylko w niej może liczyć na poparcie co sprawia, że dąży do silniejszego zaznaczenia swej przynależności do grupy.
Zachowanie takie prowadzi do odrzucenia autorytetu rodziców i wszelkich instytucji wychowawczych, systemu wartości i norm uznawanych przez ogół społeczeństwa. Wzrastająca rola grup rówieśniczych przy równoczesnym osłabieniu innych więzi społecznych wśród młodzieży zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań dewiacyjnych. Co więcej, uczestnictwo w takich grupach może być po prostu próbą zdefiniowania swej przynależności społecznej, często przez świadome odrzucenie norm i wartości świata dorosłych.
Co determinuje przestępczość nieletnich?
❖ chęć zdobycia pieniędzy lub innych korzyści materialnych
❖ zaimponowanie kolegom i koleżankom
❖ namowa kolegów lub dorosłych osób
❖ chęć przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych
❖ powielanie wzorców i zachowań, mających swoje źródło w domu rodzinnym, bądź lansowanych w środkach masowego przekazu, scen przemocy, okrucieństwa, agresji, gwałtu
❖ poczucie bezkarności za wcześniejsze czyny oraz poszukiwanie akceptacji, nie mogących znaleźć oparcia i poczucia bezpieczeństwa wśród rodziców lub opiekunów.
Powszechnie uważa się, że profilaktyka jest skuteczniejszym środkiem eliminowania zjawisk prowadzących do przestępczości nieletnich, niż działalność resocjalizacyjna, kiedy nieprzystosowanie społeczne jest już bardzo zaawansowane.
A zatem przesunięcie akcentu działań resocjalizacyjnych na profilaktyczne następuje poprzez wzmożenie działalności opiekuńczo – wychowawczej, niesienie pomocy socjalnej dzieciom i ich rodzicom oraz odchodzenie w postępowaniu z młodzieżą wykolejoną od działań represyjnych na rzecz oddziaływań terapeutycznych i wychowawczych.
Co powinni rodzice?
Przede wszystkim rodzina jako najbliższa i mająca największy wpływ na dziecko instytucja powinna więcej uwagi poświęcać nieletnim. Zwiększyć kontrolę spędzania czasu wolnego, śledzić wydatki z kieszonkowego. Rodzice powinni więcej uwagi poświęcać swoim małoletnim dzieciom a co za tym idzie spędzać z nimi więcej czasu.
Zachęcenie do uczestniczenia w np. kołach sportowych, czy innych kołach zainteresowań, oczywiście pod odpowiednią kontrolą, aby wykluczyć czynniki, które zmuszają nieletniego do udziału w niekontrolowanej grupie rówieśniczej.
Co powinna szkoła?
Wychowawcy i nauczyciele powinni mieć dobrze przygotowaną, zachęcającą i odpowiednio przygotowaną ofertę dydaktyczną i wychowawczą.
Pedagodzy powinni rozmawiać z uczniami o ich problemach, podsuwać im pomysły jak sobie radzić w różnych sytuacjach. W każdej szkole powinny być przeprowadzane pierwsze wizyty u psychologa. Szkoła powinna również organizować różne kółka zainteresowań – wówczas młodzież miałaby gdzie spędzać wolny czas.
Przestępczość młodocianych podobnie jak i nieletnich przedstawia ostry problem społeczny, którego nie wolno nam lekceważyć. Przybiera on coraz to drastyczniejsze formy i przestępcy również są coraz to młodsi. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat młodociani stanowią około 16% ogółu skazanych.
