Sam kontakt terapeutyczny jest różnie wykorzystywany w zależności od szkół terapeutycznych i związanych z nimi technik. Rozpoczyna się on już w pierwszej sekundzie pracy z pacjentem lub klientem a jego dalszy przebieg nie jest sztywno zdefiniowany. Oczywiście warto uwzględnić, że nawiązanie kontaktu z pacjentem jest pierwszym etapem procesu psychoterapii i może on wpłynąć na późniejszą relację między obiema stronami a także na kolejne fazy kontaktu terapeutycznego: etap diagnostyczny, zawarcie kontraktu terapeutycznego, zasadnicza część terapii oraz jej zakończenie.
Aby pierwsza faza kontaktu terapeutycznego przebiegała pomyślnie, należy zwrócić szczególną uwagę na to w jaki sposób terapeuta zwraca się do pacjenta i nawiązuje z nim kontakt. Istotnym elementem jest stworzenie bezpiecznej atmosfery, zachęcającej do podjęcia rozmowy. Terapeuta powinien wypowiadać się w sposób empatyczny i akceptujący, tak aby pacjent odczuł należyty szacunek i zainteresowanie jego osobą. Zainteresowanie osobą pacjenta sprawia, że nabiera on pewności siebie i z większą odwagą oraz chęcią opowiada o sobie. Zrozumienie i chęć pomocy zadbają o dobre samopoczucie pacjenta i pomogą mu się otworzyć. Ważne jest aby dbać o powszechnie panujące w kulturze zasady taktu i życzliwości. Na początku kontaktu terapeutycznego należy zadawać pytania otwarte, mające na celu skłonienie pacjenta do rozmowy, wzbudzenie motywacji oraz przezwyciężenie oporu. Kontakt terapeutyczny powinien także zwierać w sobie aktywne słuchanie, tak aby pacjent był pewny że jesteśmy z nim tu i teraz oraz, że rozumiemy jego słowa i ich znaczenie. Można do tego użyć techniki parafrazy oraz echa. Są to techniki podtrzymywania kontaktu i zachęty do dalszego rozwinięcia poruszanych kwestii. Należy na starcie okazać pacjentowi empatię i zrozumienie co do niecodziennej sytuacji w jakiej pacjent się znajduje.
Wiemy, że od tego jak rozpoczniemy wywiad, zależy czy dana osoba będzie miała dalszą motywację do kontynuowania swojego uczestnictwa w sesji. W celu diagnostycznym istotnym elementem kontaktu jest uzyskanie niezbędnych informacji o życiu pacjenta, o sposobie jego przeżywania ważnych sytuacji, potrzebach i motywach. Są to często informacje intymne, dlatego jako terapeuci możemy zadać pytanie w stylu „Aby Pana/Panią lepiej zrozumieć, muszę zadać intymne pytanie, ale nie musi Pan/Pani na nie odpowiadać”. To pytanie samo w sobie może pomóc przełamać opór przed odpowiedzią. Terapeuta w kontakcie z pacjentem powinien być autentycznie zainteresowany wypowiedziami pacjenta a każde jego wypowiadane treści muszą spotkać się z akceptacją. W wywiadzie diagnostycznym należy pamiętać, że to czy uzyskamy wartościową odpowiedź od pacjenta zależy od sposobu w jaki zadamy pytanie. Ta faza kontaktu terapeutycznego polega także na stałym podtrzymywaniu motywacji pacjenta oraz właściwym konstruowaniu pytań. Istotą kontaktu terapeutycznego jest także gotowość i możliwość pełnej, otwartej, dwustronnej komunikacji treści pojawiających się w polu świadomości. Nawiązanie z kimś bliskiego i otwartego kontaktu może być ważnym przeżyciem dla obu stron. Z tego względu kontakt terapeutyczny musi opierać się na wierze pacjenta, że terapeuta go rozumie i chce mu pomóc. Sposób, w jaki zakończymy wywiad jest równie istotny. Pacjent powinien wiedzieć, że zbliżamy się już do końca, co umożliwi mu dokonanie selekcji tych informacji, które jeszcze chciałby zdążyć nam przekazać. Jeśli okaże się, że przewidujemy dalsze spotkania z pacjentem należy poinformować go o ich przyszłym charakterze i terminach.
Dodatkowo kontakt terapeutyczny powinien opierać się na wyznaczonych jasno zasadach co do przewidywanego czasu trwania terapii, częstotliwości spotkań, czasu, miejsca, kosztów oraz warunków rezygnacji z sesji. W tym celu zwieramy z pacjentem kontrakt terapeutyczny, który jest istotnym elementem szeroko pojętego kontaktu między obiema stronami. Terapeuta w sposób stanowczy, lecz życzliwy powinien wyznaczyć z pacjentem określone sztywnie warunki współpracy a także trzymać się wyznaczonych zasad przez cały okres trwania terapii. W tym kontekście kontaktu terapeutycznego pozycja terapeuty jest wyższa, ponieważ to on jest przedstawicielem obowiązujących norm i zasad. Należy także zapewnić naszego pacjenta o poufności wszystkich poruszanych przez niego podczas sesji treści. To pozwoli na stworzenie kontaktu terapeutycznego opartego na wzajemnym zaufaniu oraz bezpieczeństwu.
W fazie zasadniczej, czyli najdłuższym procesie psychoterapii, na każdym etapie kontaktu terapeutycznego z pacjentem obowiązują granice, których przekraczanie sprowadza kontakt z pacjentem do relacji prywatnej, co z założenia zawodu terapeuty jest nieetyczne i niedopuszczalne (zarówno w trakcie terapii jak i po jej zakończeniu). Otóż w kontakcie terapeutycznym należy zachować asymetryczność ról terapeuta-pacjent, co jest koniecznym warunkiem do tego, aby nasza pomoc okazała się skuteczna i profesjonalna. To oznacza, że treściami rozmów są problemy i przeżycia pacjenta, a terapeuta powinien zachować prywatne sprawy wyłącznie dla siebie. Kontakt terapeutyczny jest asymetryczny i nie opiera się na zaspokajaniu potrzeb obu stron, ponieważ ma on ściśle określony cel a kontakt terapeutyczny jest do tego podstawowym narzędziem. Do momentu nawiązania stabilnej i silnej relacji nie należy komentować ani kwestionować punktu widzenia pacjenta, ponieważ może on jeszcze nie być gotowy na konfrontację ani interpretacje terapeuty.
Terapeuta ma za zadanie unikać odsłaniania swoich poglądów, gdyż nie jest to przedmiotem sesji. Pacjent powinien zawsze zdawać sobie sprawę z tego, iż przedmiotem terapii jest on sam. Ważnym elementem są tutaj uświadomione bądź nieuświadomione potrzeby i popędy terapeuty, nad którymi musi on panować. Może to być na przykład kompleks zbawcy lub potrzeba dominacji nad drugim człowiekiem. Terapeuta zdaje sobie sprawę z tego, iż często występuje on w roli autorytetu dla pacjenta i stanowczo nie powinien tego wykorzystywać (np. w terapii osób z osobowością zależną dochodzić może do występowania terapeuty w roli opiekuna oraz osoby, od której pacjent staje się zależny). Prócz tego, występuje także tendencja do oceniania bądź poczucie nadmiernej odpowiedzialności, co upodabnia terapeutę do kontrolującej matki. Jedynym sposobem autoprezentacji terapeuty w kontakcie terapeutycznym z pacjentem powinna być prezentacja swoich kompetencji zawodowych oraz psychoedukacja na temat słuszności i skuteczności podejmowanych działań w celu pomocy.
Kontakt terapeutyczny z pacjentem w fazie zakończenia terapii powinien zawierać w sobie omówienie dotychczasowych osiągnięć pacjenta i przygotowanie go do dalszego (bardziej adaptacyjnego) funkcjonowania. Należy pamiętać, że niezależnie od siły nawiązanej relacji z pacjentem, kontakt terapeutyczny w tym momencie się kończy i nie należy przekraczać granicy wchodzenia w prywatną relację z pacjentem. Warto dodać, że reakcja psychoterapeuty na inicjowane przez pacjenta próby zmiany ich wzajemnej relacji jest często zależna od tego, w jakim okresie psychoterapii problem ten pojawia się. Jeżeli następuje to po długotrwałym okresie intensywnej pracy nad problemami pacjenta i zachowania pacjenta należą do powszechnie przyjętych form wyrażania wdzięczności, serdeczności czy sympatii, psychoterapeuta może potraktować je jako ekspresję nowego, bardziej niezależnego i dojrzałego stosunku pacjenta do niego, a co za tym idzie — za jeden z sygnałów, że psychoterapia spełniła swoją rolę i wchodzi w fazę zakończenia.
Warto także poruszyć kwestię pozasłownego kontaktu terapeutycznego, którego istota tkwi w samych funkcjach bezsłownego przekazu. Nie sposób jest niczego nie komentować, ponieważ nic nie mówiąc słowami, zawsze mówimy coś mową ciała. Co więcej, nawet mowa niewerbalna taka jak sposób siedzenia, mimika i gestykulacja mają tutaj znaczenie w tym jak pacjent nas odbiera. Przekazywanie pacjentowi znaczeń niewerbalnych w kontakcie terapeutycznym zaczyna się od pierwszej chwili kontaktu z nim, nawet telefonicznego. Ciepły i życzliwy ton głosu oraz szczera uprzejmość w normalnym „Witam” lub „Dzień dobry” jest dobrym początkiem relacji. Świadomy komunikacyjnie terapeuta wie, że pierwszy kontakt terapeutyczny z pacjentem i wywarte na nim wrażenie jest najważniejsze, ponieważ wpływa na dalszy przebieg relacji. Leathers[3] opracował zachowania niewerbalne pożądane i niepożądane w kontakcie terapeutycznym charakterystyczne dla terapeutów. Do zachowań pożądanych możemy zaliczyć np. zachowania świadczące o dużej bezpośredniości i otwartości, zachowania związane z reagowaniem na dynamikę interakcji (otwarta postawa ciała, zmieniana odpowiednio do sytuacji), spójne komunikaty (brzmienie głosu, gesty), sekwencje zachowań niewerbalnych, które uwydatniają fachowość terapeuty oraz sprawiają, że kontakt terapeutyczny prowadzi do wzrostu zaufania. Do zachowań niepożądanych w kontakcie terapeutycznym zaliczył: zachowania świadczące o małej bezpośredniości i zamknięciu (rzadkie kierowanie wzroku na pacjenta), zachowania obojętne na dynamikę interakcji (obronna postawa ciała), niespójne komunikaty (np. niewłaściwy dotyk), sekwencja zachowań niewerbalnych, które sprawiają, że terapeuta postrzegany jest jako mało kompetentny i nie wzbudza zaufania.
Kontakt terapeutyczny może różnić się nie tylko w zależności od fazy kontaktu terapeutycznego lecz także w zależności od wybranej szkoły psychoterapeutycznej. W psychoanalizie wyróżniamy wiele typowych dla niej czynników wspomagających kontakt terapeutyczny z pacjentem. Do tego należy zaliczyć intensywną relację emocjonalną tworzącą się między pacjentem a terapeutą ze względu na częstotliwość sesji i długość trwania leczenia. W psychoanalizie kontakt terapeutyczny opiera się w znacznej mierze na pełnym usuwaniu przeniesień i obron wyłącznie przez ich interpretowanie. Sama psychoanaliza zakłada w sobie, że podczas kontaktu terapeutycznego pacjent uzyskuje dostęp do nieświadomych pragnień i popędów, co umożliwia uświadamianie sobie jego myśli oraz emocji. Ważnym elementem psychoanalizy jest zamienianie starych mechanizmów obronnych na nowe, bardziej adaptacyjne. Kontakt terapeutyczny w psychoanalizie sprawia, że pacjent korektuje swoje doświadczenia emocjonalne i uczy się nowych form zachowań, reagowania i przeżywania w związku emocjonalnym z terapeutą. Pacjent podczas takiego kontaktu uczy się, że nowy związek emocjonalny jest zdrowszy i lepszy niż jego poprzednie relacje (np. z członkami rodziny). Kontakt terapeutyczny w psychoanalizie opiera się także na wzmacnianiu pacjenta poprzez wyrażanie mu akceptacji, pochwał i pokazywanie jego lepszych stron (stosowany jest raczej w psychoterapiach pochodzących od psychoanalizy niż w samej analizie). Psychoanaliza oparta jest głównie na rozumieniu i poznawaniu, dlatego istotnym elementem kontaktu terapeutycznego jest wgląd. Terapeuta ma za zadanie podkreślać autonomię i niezależność pacjenta, podkreślając konieczność samodzielnego decydowania o sobie. Kontakt terapeutyczny w psychoanalizie opiera się także na analizie popędów i marzeń sennych pacjenta, co później może zostać indywidualnie interpretowane. W psychoanalitycznym kontakcie terapeutycznym istnieje wiele technik, które terapeuta może stosować. Należy obserwować, na jakim etapie kontaktu z pacjentem jesteśmy i nie stosować niektórych, gdy pacjent nie okazuje jeszcze na nie gotowości. Dodatkowo w kontakcie terapeutycznym istotna jest obserwacja przebiegu sesji, podczas których występują zjawiska takie jak przeniesienie i przeciwprzeniesienie, które są źródłem informacji o pacjencie a także o terapeucie. Terapia psychoanalityczna kładzie duży nacisk na badanie przeszłości i poruszania wszystkich istotnych wydarzeń życiowych pacjenta. W przeciwieństwie do psychoanalizy, neopsychoanalitycy w zasadzie nie analizują samego pacjenta, ale raczej pacjenta i psychoterapeutę oraz relację między nimi. Stąd psychoterapia stosowana przez neopsychoanalityków ma odmienny charakter od psychoanalizy.
W podejściu poznawczo-behawioralnym kontakt terapeutyczny między terapeutą a pacjentem skupia się na dających się zaobserwować zachowaniach jednostki, które terapeuta ujmuje w kategoriach bodziec-reakcja. Kontakt terapeutyczny będzie więc ukierunkowany na leczenie objawów za pomocą technik, które opierają się na podstawowych zasadach uczenia się. Istotnym faktem w poznawczo-behawioralnym rozumieniu zaburzeń jest wzajemny wpływ czynników poznawczych oraz biologicznych. Należą do nich zmiany takie jak np. myśli automatyczne, przekonania. Kontakt terapeutyczny, który ma za zadanie pomóc pacjentowi, obejmuje skupienie się na procesach myślenia pacjenta oraz ich świadomym poziomie. Na przykład Beck i Ellis zainspirowani filozofią opracowali metodę, która nazywa się „dialogiem sokratejskim”. Polega ona na aktywnym udziale obu stron z zachętą do poddania w wątpliwość dotychczasowego punktu widzenia pacjenta. Pacjent, poprzez kontakt terapeutyczny, otrzymuje jawny dostęp do swojego systemu przekonań dzięki czemu świadomie może znaleźć sposoby rozwiązania swoich problemów (zainspirowany pytaniami terapeuty ale i także samodzielnie). Istotnym jest aby określić i zdefiniować problem pacjenta oraz jego ramy czasowe, tak aby można było się skupić na problemie i rozwiązaniu go. W terapii poznawczej zakładamy, że jedyne, do czego posiadamy dostęp to to co dzieje się „tu i teraz”. To podejście istotnie różni się od psychodynamicznego tym, że terapeuta nie analizuje oraz nie odnosi się do przeszłości swojego pacjenta. Terapeuta nie determinuje pacjenta jego przeszłością i nie definiuje tym jego problemów. Po określeniu celu terapii oraz konceptualizacji problemu, wyróżniamy podstawowe metody kontaktu terapeutycznego z pacjentem. Podpowiedzi do tego, jakie techniki należy wybrać, zlokalizowane są w wiedzy, którą dotychczas uzyskaliśmy o problemie pacjenta. Możemy rozpocząć naszą pracę od psychoedukacji pacjenta, która polega na wytłumaczeniu mu jak działa zależność myśli-emocje-objawy. Należy zapoznać pacjenta z modelem poznawczym a także modelem samej choroby. Klaryfikacja tego, jak działają te mechanizmy pomoże w dalszych interwencjach. Na przykład możemy zwiększać aktywność pacjenta poprzez stymulowanie zachowań związanych z przyjemnością (np. angażowanie się w czynności sprawiające przyjemność, czerpanie przyjemności i siły z ćwiczeń fizycznych, spotkań z przyjaciółmi, rodziną czy odnowienia zapomnianego hobby. Jeśli jednak głównym problemem jest niesprzyjające środowisko np. występowanie przemocy, terapia poznawczo-behawioralna skupia się na kontakcie terapeutycznym w szukaniu możliwych rozwiązań i zmian np. zatrzymaniu jej). Innymi pomocnymi technikami mogą okazać się np. planowanie aktywności oraz ocena radzenia sobie i przyjemności. Ważnym elementem kontaktu terapeutycznego jest także uczenie się samonagradzania, nawet za pozornie wydające się „błahe” i „codzienne” osiągnięcia. Aby przystosować pacjenta do prawidłowego funkcjonowania ważne jest by w kontakcie terapeutycznym nauczyć go umiejętności rozwiązywania problemów oraz samego podejmowania się tego. Dodatkowo powinniśmy także pracować z negatywnymi myślami automatycznymi za pomocą technik restrukturyzacji poznawczych, ponieważ pacjent może nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, iż takowe myśli występują. Pomocnym narzędziem poznawczym może okazać się tutaj tabela myśli automatycznych. Poznawczo-behawioralny kontakt terapeutyczny obejmuje także technikę skalowania. Ma ona trzy zasadnicze cele:
– określamy intensywność emocji lub przekonań
– określamy zniekształcenia poznawcze
– modyfikujemy je oraz monitorujemy przebieg zmian, zachodzący w trakcie terapii.
Dodatkowe techniki wspomagające kontakt terapeutyczny to np. odgrywanie ról oraz eksperymenty behawioralne dostosowane indywidualnie do celów terapii i konceptualizacji problemu.
Wiele poznawczych technik terapeutycznych odnosi się do pracy nad myślami automatycznymi, zniekształceniami poznawczymi oraz pracą nad stylami atrybucji. Istotne jest aby u pacjenta rozwijać umiejętność obserwacji własnego sposobu myślenia, który przysłuży się klaryfikacji problemu. Rozwój umiejętności samoobserwacji oraz weryfikacja myśli automatycznych związanych z poczuciem bezradności pomogą pacjentom, u których występuje myślenie dychotomiczne typu „nie jestem w stanie nic zrobić”. Aby ograniczyć wycofywanie się z jakichkolwiek aktywności pacjenta należy pracować nad katastrofizacją, która objawia się myśleniem takim jak „Na pewno nic mi się nie uda”. Ta technika daje szanse odkrycia wzorca, a następnie jego zmiany oraz zwiększenie się częstotliwości podejmowania aktywności przez pacjenta. Kolejną techniką w poznawczo-behawioralnym kontakcie terapeutycznym może być trening uważności. Polega on na nabyciu umiejętności skupiania uwagi na wybranych bodźcach, dzięki czemu pacjent zmniejsza intensywność ruminacji oraz zamartwiania się. Kolejną techniką w kontakcie terapeutycznym z pacjentem może być systematyczna desensytyzacja, które opiera się głównie na wzmocnieniach pozytywnych i prowadzi do stopniowej redukcji lęku. Dodatkowo wyróżniamy także techniki takie jak: techniki ekspozycyjne (stopniowana ekspozycja na obecność bodźca lękotwórczego), techniki modelowania (uczenie pacjenta nowych, adaptacyjnych zachowań), trening asertywności czy np. techniki restrukturalizowania poznawczego (instruowanie samego siebie, restrukturalizowanie racjonalne). Na ostatnim etapie poznawczo-behawioralnego kontaktu terapeutycznego z pacjentem należy się skupić na czynnikach podtrzymujących problem pacjenta i opracować plan na wypadek nawrotów choroby. Czynniki powinny polegać głównie na aspektach schematów poznawczych, wzorcach reagowania, podejmowaniu aktywności, samoobserwacji etc. Należy także podsumować dotychczasowe zmiany oraz utrwalać te nabyte umiejętności. Głównym celem poznawczo-behawioralnego kontaktu z pacjentem jest zmiana sposobu myślenia (sfera poznawcza) i zachowania (sfera behawioralna) pacjenta. To z kolei ma zaowocować korzystnie na sferę emocjonalną, dzięki czemu pacjent poczuje się lepiej. Terapeuta musi pomóc pacjentowi nauczyć się nowych, adaptacyjnych sposobów radzenia sobie z problemami oraz przystosować pacjenta do prawidłowego funkcjonowania.
Kontakt terapeutyczny w podejściu humanistyczno-egzystencjalnym zwraca szczególną uwagę na pominięte w poprzednich szkołach czynniki specyficznie ludzkie np. poczucie sensu życia, wolna wola, system wartości człowieka i poczynania twórcze. Terapeuta w tym nurcie traktuje zaburzenia pacjenta jako deficyty rozwoju osobowości, powstałe na skutek niezaspokojenia ważnych psychologicznych potrzeb jednostki (miłość, akceptacja, realizacja). Kontakt terapeutyczny w tym nurcie w odróżnieniu do psychoanalizy skupia swoją uwagę na teraźniejszości i przyszłości; nie porusza się przeszłych doświadczeń ani historii życia pacjenta. Do takich terapii zaliczamy np. psychoterapię Gestalt i terapię skoncentrowaną na kliencie a także logoterapię Frankla czy psychoterapię Lainga. Humanistyczny kontakt terapeutyczny opiera się na pracy z klientem nad samoakceptacją, tj. potrzebą bycia akceptowanym, nagradzanym i kochanym. Celem kontaktu jest zmiana osobowości pacjenta, przez co terapeuta w kontakcie z nim dąży do zwiększenia jego samoświadomości oraz kontroli w wyborze celów i sposobach radzenia sobie. Terapeuta składnia pacjenta do wyrażania przeżywanych przez niego emocji, które powinny zostać uświadomione, wyrażone i uwolnione. Terapeuta powinien wykazywać się w kontakcie z pacjentem bezwarunkową akceptacją, empatią a także autentyzmem, tak aby pacjent miał pewność, że terapeuta jest „prawdziwy” w tym co robi. Taki odpowiedni stosunek wobec pacjenta umożliwia nawiązanie relacji terapeutycznej. Jedną z technik stosowanych w humanistycznym kontakcie terapeutycznym jest odzwierciedlanie, czyli pokazywanie uczuć przeżywanych przez pacjenta. Ma to na celu zwiększenie świadomości swoich doświadczeń, które wcześniej zniekształcali lub im zaprzeczali. Dzięki wspomnianej wyżej empatii i akceptacji w kontakcie z pacjentem, zaczyna on się czuć nagradzany za to, kim tak na prawdę jest i co czuje. Treścią kontaktu terapeutycznego mają być przeżycia pacjenta ujawniane i przeżywane na nowo. To poprowadzi do zmian osobowości lub znalezienia sensu istnienia.
Kontakt terapeutyczny w systemowej terapii rodzin jest zupełnie inny niż w dotychczasowych szkołach psychoterapii. Tutaj terapeuta skłania się ku twierdzeniu, że to rodzina jest dysfunkcyjna a nie sam pacjent, toteż ich kontakt będzie odmienny. Zasadniczym elementem w kontakcie terapeutycznym będzie tutaj aktywność terapeuty; on odgrywa główną rolę we wprowadzeniu zmian. Terapeuta powinien być więc aktywny i dyrektywny oraz występować jako ekspert, który ocenia dotychczasową sytuację rodziny. Terapeuta formułuje hipotezy i stosuje określone techniki takie jak np. przeformułowanie (podkreślenie pozytywnych aspektów objawów czy patologii), pytania cyrkularne (pokazanie rodzinie relacji, jakie w niej zachodzą i opis tych relacji prezentowany przez poszczególnych członków rodziny), odtwarzanie interakcji rodzinnych (uświadomienie osobom, co jest najbardziej dysfunkcjonalne) czy na przykład techniki mające na celu zmianę struktury rodziny. Wielu terapeutów w kontakcie z pacjentami stosuje także techniki paradoksalne, czyli polegające na zaleceniu rodzinie wykonywania lub zaprzestania określonych zachowań. W terapii systemowej kontakt terapeutyczny ma za zadanie skłonić członków rodziny do wglądu i zrozumienia przyczyn dysfunkcji. Na początku terapeuta zbiera informacje, potrzebne do sformułowania hipotez a członkowie rodziny uczą się aby zwracać uwagę na to, co najbardziej interesuje samego terapeutę. W efekcie końcowym, sami zaczynają dostrzegać, jakie zachowania wywołują największą patologię w domu.
Podsumowując, relacja między pacjentem i terapeutą jest doceniana przez wszystkie nurty i szkoły psychoterapii. Pacjent traktowany jest jako jednostka odpowiedzialna za samą siebie. Tkwią w nim potencjalne możliwości wewnętrzne pozwalające na zrozumienie samego siebie i wprowadzenie konstruktywnych zmian we własnym sposobie bycia, w zachowaniu. Te potencje mogą ujawnić się, urzeczywistnić w relacji o specyficznej jakości. Warunki do tego stwarza terapeuta lub inna pomocna osoba, która potrafi komunikować własną realność, troskę, głęboką wrażliwość i nieoceniające rozumienie. To i psychoterapia wywołuje zmianę u pacjenta. Zmiana zachodzi więc dzięki kształtowanym przez psychoterapeutę warunkom umożliwiającym klientowi rozwój. Psychoterapia jest szczególnym przykładem konstruktywnych relacji interpersonalnych. Warunki istniejące w psychoterapii uwalniają potencje pacjenta, które pozwalają mu zrozumieć własne „ja”, uzyskać swobodę wyborów i moc. Psychoterapeuta ma być osobą ułatwiają klientowi dotarcie do rdzenia jego osobowości. Autentyczność, bezwarunkowa akceptacja oraz empatyczne zrozumienie pacjenta to podstawa do prawidłowego kontaktu terapeutycznego w każdej szkole psychoterapii.
Bibliografia:
- Czabała J. Cz. (1997), Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN.
- Grzesiuk L. (red.) (1995), Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN.
- Kałużna-Wielobób A. (2020), Kontakt terapeutyczny. Materiały uzupełniające do zajęć z Kontaktu terapeutycznego dla studentów.
- Popiel, A., Pragłowska E. (2008). Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. Warszawa: Paradygmat
- Sikorski W. (2013), Komunikacja terapeutyczna. Oficyna Wydawnicza IMPULS .
- Szustrowa T. (2005), Swobodne techniki diagnostyczne. Wywiad i obserwacja. Warszawa: Pracownia testów Psychologicznych PTP
